ДАРЫНДЫЛЫҚ– жас ерекшелігімен салыстырғанда ақыл-ой дамуындағы нормадан асып кететін даму немесе арнайы қабілеттерінің (музыкалық, көркем, т.б.) ерекше дамуы. Баланың дарындылығы тек оқу, тәрбиелеу процесінде, бала белгілі бір мазмұндық іс-әрекет жасау барысында ғана нақтыланып, зерттелуі мүмкін. Баланың бойындағы ақыл-ой дарындылығының байқалуы кіші жастағы ерекше мүмкіндіктерімен тығыз байланысты. Кіші жаста ақыл-ой дамуына назар аудару баланың интеллектік тұрғыдан қалыптасуына ерекше ықпал етеді.

Дарынды балалар, біріншіден, жоғары қызығушылықтары және зерттеушілік белсенділігімен ерекшеленеді. Психофизиологиялық зерттеулер көрсеткеніндей, мұндай балалардың миының биохимиялық және электрлік белсенділігі көтеріңкі болады.

Дарынды балалар кіші жастарында себеп-салдардың байланысын қадағалап отыруға және сәйкес қорытынды жасауға бейім болады; олар әсіресе балама модельдер мен жүйелер құруға құмар болады.

Көбіне дарынды балалардың сөздік қоры бай, олар күрделі сөздік құрылымдарды еркін қолдана алады. Олардың көбі анықтамалықтарды, энциклопедияларды көп оқиды, ақыл-ойды белсендіретін ойындарды жақсы көреді.

Дарынды бала – бұл жасына сәйкес өсіп келе жатқан интеллектінің дербес байқалуының жеткілікті дәрежедегі тұрақты ерекшеліктері.

Дарындылықтың түрлері

Дарынды балалар дарындылықтарының түрлеріне қарай бір-бірінен ерекшеленеді. Дарындылықтың мынадай түрлері болады:

Көркем дарындылық

Дарындылықтың бұл түрі арнайы мектептерде, үйірмелерде дамытылады. Музыка, бейнелеу өнері, орындаушылық, әртістік, сәулет өнері саласындағы жоғары жетістіктерінен көрінеді.

Жалпы интеллектуалдық және академиялық дарындылық

Мұндай дарынды балалар негізгі ұғымдарды тез есте сақтап, жылдам меңгереді. Ақпаратты өңдеу бейімділігі аса зор. Барлық пән бойынша үздік көрсеткіштерге қол жеткізеді.

Шығармашылық дарындылық

Шығармашылық бағытта дарынды балалар:

• шарттылықтар мен беделге көнбейді;

• пікір айтуда еркін әрі тәуелсіз;

• әзіл, қалжыңды жақсы көреді;

• жұмысты ұйымдастыру мен тәртіпке көңіл бөлмейді;

• жарқын темперамент.

Әлеуметтік дарындылық.

Лидерлік дарындылықтың мынадай белгілерін атап өтуге болады:

• интеллекті ортадан жоғары;

• шешім қабылдай алады;

• дерексіз ұғымдармен, болашақ жоспарлармен жұмыс жасауға қабілеттілік;

• мақсатты, қозғалыстың бағытын сезіну;

• ілкімділік, бейімделгіштік;

• жауапкершілік сезімі;

• өз біліміне сенімділік;

• талапшылдық;

• энтузиазм;

• ойын анық жеткізе білу.

Аталған дарындылық түрлері әр балада түрліше байқалады.